Jak narcyz niszczy Twoje życie?
Na początku wydaje Ci się, że jesteś w związku bez wad. Angażujesz się w relację, w której czujesz się wspaniale – często słyszysz miłe słowa, zapewnienia o miłości i wyjątkowości, otrzymujesz prezenty. Czułość i namiętność są na porządku dziennym. Trudno Ci nie wpaść po uszy i nie oddać się tej relacji w całości. Chcesz, aby to trwało wiecznie.
A potem nagle coś się zmienia: następuje cisza. Czujesz, że coś jest nie tak. I myślisz sobie, że to Twoja wina. Wszystkie sugestie i komentarze ze strony partnera wprowadzasz w życie, bo uzależniłaś się od tego, jak się czułaś na początku.
Po jakimś czasie, gdy dochodzi do agresji lub eskalacji problemów i zaczynasz się odsuwać, wszystko się polepsza i następuje „miesiąc miodowy”. A po nim znowu dołek, pełen karcącego milczenia, wyzwisk, manipulacji i kłamstw, wmawiania Ci rzeczy, które nie są prawdą.
Szczęśliwe okresy trwają coraz krócej. Ale Ty ciągle o nich pamiętasz i trwasz w relacji z myślą, że „wszystko wróci do normy”, jeśli coś zmienisz, albo jeśli razem coś przepracujecie.
Tylko, że nie widzisz tego, że ta norma nie istnieje i jest jedynie częścią manipulacji, w którą uwikłała Cię narcystyczna osoba.
Po pewnym czasie nie wiesz, co jest prawdą, a co nie.
Co to narcystyczne zaburzenie osobowości?
Narcystyczne zaburzenie osobowości polega na nadmiernym skupieniu się na sobie i własnej wielkości (rzekomej) oraz odczuwaniu silnej potrzeby podziwu ze strony innych osób, przy jednoczesnym braku (lub niskim poziomie) empatii.
Szacuje się, że narcystyczne zaburzenie osobowości dotyczy 1% populacji, z czego ponad 66% to mężczyźni.
Cechy narcystycznego zaburzenia osobowości
Nie ma jednoznacznych kryteriów diagnostycznych, które obowiązywałyby na całym świecie. Podczas diagnozowania zaburzeń narcystycznych bierze się pod uwagę postawę jednostki do samego siebie oraz do świata.
Jaka jest osoba narcystyczna?
Cechami typowymi i niezwykle wyraźnymi w przypadku osób z osobowością narcystyczną są:
- bardzo wysokie poczucie własnej wartości, przy jednoczesnym ocenianiu innych jako bezwartościowych;
- przekonanie o swojej wyjątkowości, wybitności, ponadprzeciętności, nieomylności, ponadprzeciętnej urodzie;
- brak krytycyzmu wobec samych siebie, jednocześnie z przyjmowaniem nadmiernie krytycznej postawy wobec innych;
- chęć wykorzystywania innych osób (ich statusu, emocji, pieniędzy) do własnych celów;
- brak empatii i współczucia wobec innych, nieumiejętność wybaczania lub akceptacji niedyspozycji innych osób;
- okazywanie arogancji osobom „poniżej pewnego poziomu”;
- nadmierna zazdrość i/lub przekonanie o tym, że inni są zazdrośni o ich urodę i wyjątkowość.
Jeśli zastanawiasz się, jak sprawdzić, czy ktoś ma zakorzeniony narcyzm na samym początku relacji, popytaj o poprzednie relacje i zobacz, jak wypowiada się o swoich byłych. Jeśli wszystkie te osoby były złe, niewystarczające, głupie, zdradzały, były “poniżej poziomu” etc. to istnieje duża szansa na to, że próbuje całkowicie wybielić siebie, zwalając winę na innych.
Poprzyglądaj się także temu, jak wypowiada się o innych – osobach pracujących fizycznie, z niepełnosprawnościami lub cierpiących z powodu różnych chorób, w tym psychicznych. Jeśli usłyszysz w jego głosie pogardę, powinno Cię to zaniepokoić.
Na co choruje narcyz?
Narcyz nie jest chory – jest zaburzony.
Narcystyczne zaburzenie osobowości nie jest chorobą psychiczną – a to oznacza, że mimo odchylenia od zdrowej normy, nie jest okolicznością łagodzącą np. w przypadku popełnienia przestępstwa. Nie ma również leków, które pomogłyby zapanować nad zachowaniami typowymi dla narcyzów.
W sytuacji, gdy osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości zwróci się po pomoc do specjalisty, nie dostanie recepty, a zalecenie wzięcia udziału w terapii.
Jak „leczyć” narcyzm?
Jeśli u konkretnej osoby narcyzm nie jest powiązany z zaburzeniami psychopatycznymi lub socjopatycznymi (często występują one jednocześnie), przy odpowiednim zaangażowaniu się w terapię, jest szansa na sukces. W tym wypadku sukcesem będzie wypracowanie przez narcyza adekwatnego obrazu samego siebie, uciszenie nadmiernej potrzeby akceptacji i aprobaty ze strony świata oraz obudzenie w nim empatii.
Nurtem psychoterapeutycznym polecanym osobom z narcystycznymi zaburzeniami osobowości jest terapia psychodynamiczna.
Czy narcyz może mieć depresję?
Depresja jest chorobą o konkretnych objawach klinicznych, polegającą na zaburzeniu nastroju u pacjenta. Podczas jej występowania, oprócz pracy z terapeutą, stosuje się środki farmakologiczne mające na celu poprawić stan chorego i wyregulować biochemię mózgu.
Jest to choroba bardzo demokratyczna – osoby z zaburzeniami osobowości także mogą na nią zachorować. Zaburzenia osobowości, nawet narcystyczne, mogą współwystępować z innymi zaburzeniami lub chorobami psychicznymi, a nawet zwiększać ryzyko ich występowania.
Nie bierz więc za pewnik tego, że osoba z depresją nie może być narcyzem (skoro „czuje”) albo narcyz nie może mieć depresji (bo „udaje”). Zachorować może niestety każdy.
Jak zachowuje się narcyz w związku?
Skoro już wiesz, czym charakteryzuje się narcyzm, przybliżę Ci, co robi narcyz w związku. I dlaczego jego zachowania wpływają tak destrukcyjnie na relację i na Ciebie.
Granice nie istnieją
Osoby z narcystycznym typem osobowości lub posiadające rys narcystyczny (czyli niemające zaburzenia, a jedynie pewne jego cechy) nie uznają sprzeciwu. Bez względu na to, czego on dotyczy.
W relacji z narcyzem nie masz prawa do tego, by powiedzieć „nie”. Wszystko musi być tak, jak chce narcyz. Jeśli nie będziesz w stanie się do tego przystosować, czekają Cię kary w postaci milczenia lub wybuchu agresji.
Nie masz prawa być sobą
Nie możesz nosić tego, na co masz ochotę. Narcyz albo stwierdzi, że jesteś za brzydka, za gruba i źle wyglądasz w wybranych przez siebie ubraniach, a przez to przynosisz mu wstyd, albo że próbujesz kogoś kusić swoim wyglądem. Masz wyglądać tak, jak narcyz sobie życzy. Ale nawet ubierając się pod jego dyktando, nigdy nie spełnisz jego wymagań w 100%.
Nie możesz zwracać narcyzowi uwagi na nic. Nawet, jak złapiesz go na kłamstwie, prędzej wmówi Ci, że się mylisz, niż przyzna się do winy. Technika wmawiania drugiej osobie, że nie ma racji, coś jej się przywidziało albo wymyśliła coś sobie, to gaslighting. Osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości używają jej naprawdę często, przez co druga strona relacji zaczyna wątpić w swoje zdrowie psychiczne i zaczyna myśleć, że coś jest z nią nie tak.
Inne osoby nie mogą istnieć
Nie możesz spotykać się ze znajomymi i rodziną, jeśli narcyz ich nie toleruje (a na pewno ich nie zaakceptuje, bo boi się, że będą próbowali przekonać Cię, że wasza relacja nie jest zdrowa).
Nie możesz mieć kontaktu z osobami płci przeciwnej (albo tej samej, jeśli jesteś w homoseksualnej relacji). To jawny znak tego, że planujesz zdradę albo już zdradzasz. Nawet uprzejme zachowanie wobec baristy czy kelnera będzie interpretowane przez narcyza jako flirt.
Jak radzić sobie z osobowością narcystyczną?
Odpowiedź jest niewygodna, bo najlepiej przestać próbować sobie radzić.
Jeśli jesteś w tej chwili w relacji z narcyzem, jedynym rozwiązaniem jest wyjście z niej. Odseparowanie się i praca nad poczuciem własnej wartości w relacji, w której ktoś cały czas próbuje Ci wmówić, że nie masz do czegoś prawa i że się mylisz, są niemal niemożliwe.
Zakończenie trudnej relacji jest jednak tym trudniejsze, że ciągle pamiętasz o okresie, w którym byłaś bombardowana miłością. Pamiętaj jednak, że to nie była prawdziwa miłość, a część okrutnej gry, w którą uwikłał Cię narcyz.
Metoda małych kroków
Proces separowania się od narcyza może być stopniowy – zacznij od dbania o siebie i przyglądania się swoim emocjom oraz potrzebom. Wraz ze wzrostem świadomości siebie, przyjdzie siła do tego, by o siebie zadbać i stanąć w swojej obronie.
Pamiętaj jednak, że narcyz szybko wyczuje, że mu się wymykasz i zmieni strategię. Być może znowu spróbuje bombardować Cię miłością i czułymi gestami, ale dopóki nie zobaczysz, że stoi za tym coś więcej (terapia, długofalowe zmiany w zachowaniu) – nie daj się temu zwieść.
Stawiaj na swoim, mów „nie” i trwaj przy podjętych przez siebie decyzjach. Jeśli macie dzieci, skup się na budowaniu dla nich bezpiecznej przestrzeni, oszczędzaniu na usamodzielnienie się od narcyza i w odpowiednim momencie po prostu odejdź.
Oderwanie plastra
Jeśli czujesz, że tkwienie w relacji z narcyzem Cię dusi i gaśniesz, możesz odejść z dnia na dzień. A nawet uciec lub zniknąć, jeśli bardzo boisz się reakcji ze strony partnera.
W sytuacji, gdy w relacji występuje przemoc (a w przypadku narcyzów na pewno dochodzi do przemocy psychicznej, ekonomicznej lub fizycznej) możesz zgłosić się do jednej z fundacji zajmujących się pomocą osobom w takiej sytuacji, jak Twoja.
Czy dawać kolejną szansę?
Pytanie czy warto wejść znowu w relację z narcyzem, jest bardzo trudne. Na pewno nie warto robić tego od razu po rozstaniu.
Narcyz musi Ci udowodnić, że coś zrozumiał i zmienił się. I dowodem tego nie mogą być miłe słowa, a pokazanie Ci, co dokładnie udało mu się przepracować. Być może po latach terapii uda mu się na nowo poskładać samego siebie, nauczyć się nieużywania przemocy w relacjach i nie wykorzystywania innych do swoich celów.
Jeśli tak się stanie, możesz spróbować. Pytanie tylko, czy warto na to czekać i czy warto znowu ryzykować.
Jeśli interesuje Cię temat narcyzmu, polecam Ci zapoznać się z treścią tych materiałów. Są dostępne zupełnie za darmo:
- https://www.youtube.com/watch?v=2RgSVjLu6W0&t=5s – Osobowość narcystyczna – na czym polega i kogo dotyczy? (Człowiek Absurdalny)
- https://www.youtube.com/watch?v=CCHwD8YMoso – Czy to NARCYZ? Wykonaj TEST i przekonaj się, czy naprawdę spotkałaś NARCYZA (Patryk Wójcik – psychologia na wynos)
- https://www.youtube.com/watch?v=sR68Opd7XGQ – Czy można żyć z narcyzem? (Beata Pawlikowska)
- https://www.youtube.com/watch?v=k3pVul0PD_g&t=276s – Narcyzm: Fakty i Mity (Natalia Nishka Tur)
1 komentarz do ““Pomocy, żyję z narcyzem!” czyli tekst dla tkwiących w trudnej relacji”