Poczucie własnej wartości – czym ono jest i dlaczego warto o nie walczyć?

Co to jest poczucie własnej wartości?

Poczucie własnej wartości to postawa wobec siebie – świadomość tego, że jesteśmy równie ważni i wartościowi jak inni. To poczucie, że nasze zdanie jest ważne, zarówno w kwestiach prywatnych, jak i zawodowych. Osoby o wysokim poczuciu własnej wartości nie boją się stawiać na swoim, ponieważ są świadome, że mają do tego prawo, bo przecież nie są gorsze od innych. 

Co składa się na poczucie własnej wartości?

W psychologii, na poczucie własnej wartości składa się kilka komponentów. Są to: samoocena, stopień samoakceptacji, uczucia, jakie żywimy same do siebie oraz sposób traktowania samej siebie. Co to w praktyce oznacza? Już tłumaczę! 

Komponent intelektualny – nasza samoocena

Co to znaczy „samoocena”? Samoocena to wynik równania polegającego na przeanalizowaniu naszych słabych i mocnych stron, zarówno tych związanych z intelektem, jak i wyglądem. Na podstawie rozwiązania tego zadania, tak jak w szkole, wystawiamy sobie ocenę. Jeżeli obraz, który wyłania się z równania, jest bardzo dobry, możemy mówić o wysokiej samoocenie. Jeżeli jest umiarkowanie zadowalający, będzie ona średnia. Gdy widzimy w sobie więcej wad niż zalet, zmagamy się z niską samooceną. 

W teorii – bardzo proste. W praktyce nasza samoocena potrafi ulegać zmianie, nawet co kilka-kilkanaście minut. Wahania te są zupełnie naturalne – każdy miewa lepsze lub gorsze dni. Warto jednak pracować nad tym, by nasza samoocena była na podobnym poziomie przez większą część czasu. Aby tak było, warto opierać ją o rzeczy stałe: wykształcenie, zasoby intelektualne, cechy charakteru. Dzięki temu zarówno drobne kwestie jak np. bad hair day czy też trudniejsze sytuacje pojawiające się w naszym życiu nie będą miały silnego wpływu na naszą samoocenę i pewność siebie. 

Nasza samoocena wpływa na pozostałe składowe poczucia własnej wartości. Determinuje to, jak postrzegamy naszą „adekwatność” w społeczeństwie, stanowi punkt odniesienia do innych. Im jest niższa, tym łatwiej będzie przychodziło nam złe traktowanie siebie i krytycyzm. Niska samoocena może prowadzić także do trudności w nawiązywaniu relacji z innymi – w końcu osoba, która nie czuje się ze sobą „OK”, czuje się od innych gorsza. A to z kolei zamyka ją na innych ludzi (bo w jej ocenie, każdy będzie za dobry, aby budować z nią relację)    ale także, niestety, na samą siebie. 

Komponent emocjonalny – uczucia, jakie żywimy do samych siebie

Im wyższa samoocena, tym łatwiej jest nam zaakceptować samych siebie. Im niższa, tym trudniej nam się polubić. Czasami jednak, mimo świadomości własnych zasobów, nie umiemy zaakceptować siebie. Gdy stajemy się świadomi siebie, często rozpamiętujemy swoje błędy i porażki, oddając się poczuciu winy i wstydu za to, co zrobiliśmy w przyszłości. W takiej sytuacji niezwykle ważne jest pogodzenie się z tym, że czasu nie da się cofnąć i odpuszczenie sobie – uzyskanie swojego własnego rozgrzeszenia.

Skupienie na tym, co było i odczuwanie w związku z tym trudnych emocji, stanowi znaczną barierę w walce o poczucie własnej wartości. Zachęcam Cię do przyjrzenia się temu, co czujesz do siebie i zrobienia kroku ku poprawie swojej sytuacji. W dalszej części artykułu znajdziesz podpowiedź, co możesz z tym zrobić.  

Komponent behawioralny: sposób, w jaki siebie traktujemy

Poczucie własnej wartości nigdy nie będzie dobre, jeśli same siebie będziemy źle traktować. Spotkałaś się kiedyś ze stwierdzeniem, że warto ubierać i zachowywać się tak, jakbyśmy już osiągnęły sukces, bo to ułatwi i przyspieszy cały proces? To nie jest rzecz jasna takie proste, ale dobre traktowanie siebie pomoże Ci w samoakceptacji, a stąd już krok do uwierzenia w siebie i swoje nieograniczone możliwości.

Zgodnie z zasadami behawioryzmu traktowanie siebie jako wartościowej osoby sprawi, że w dłuższej perspektywie tak zaczniesz też o sobie myśleć. 

Konkretne nasze zachowania mogą stanowić tzw. wzmocnienia pozytywne, takie jak np. codzienne docenianie swoich sukcesów, dostrzeganie tego, co już nam udało się osiągnąć i nagradzanie się za to (zasada mikro-nagród). To zmienia nasze myśli, a te z kolei mają ogromny wpływ na uczucie względem siebie. W związku z tym pracując nad swoim podejściem w danej sytuacji, zmieniasz nie tylko samo zachowanie, ale przede wszystkim to, co myślisz i czujesz do siebie.

Czyli im lepiej więc będziesz siebie traktować, tym łatwiej będzie Ci o sobie dobrze myśleć i czuć się ze sobą dobrze. 

Nie zachęcam Cię do życia ponad stan, a do drobnych przyjemności i dbania o swój komfort. Nie odwlekaj urlopu, aż na niego zasłużysz – zasługujesz na niego już teraz, skoro Ci on przysługuje. Nie walcz z sennością i złym samopoczuciem, tylko zaopiekuj się sobą i po prostu odpocznij. Traktuj siebie – swoje ciało i swoją głowę – z szacunkiem. Konsumuj zdrowe, odżywiające Twoje ciało jedzenie. Korzystaj z tych mediów i form rozrywek, które Ci służą. Traktuj siebie tak, jakbyś chciała, aby traktowano najbliższą Ci osobę.

Skąd bierze się poczucie własnej wartości?

Nie jest tak, że albo rodzimy się z poczuciem własnej wartości, albo od razu nam go brakuje. Przekonania, że jesteśmy wartościowymi osobami nabieramy już w dzieciństwie, potem jest ono dalej kształtowane przez nasze doświadczenia. Umiejętne radzenie sobie z trudnościami, nabieranie dystansu do porażek i wzrastanie w przekonaniu, że jesteśmy wystarczające, to podstawy do zbudowania poczucia własnej wartości. Możemy je wynieść z domu rodzinnego i okresu nastoletniego. Możemy, ale nie musimy. 

Nie wszyscy pochodzą z rodziny, w której była przestrzeń na zbudowanie poczucia własnej wartości, a jednak dziś są w miejscu, w którym wierzą w siebie i myślą o sobie dobrze. To właśnie jest efekt pracy nad sobą, swoimi myślami i zachowaniami. 

Jest też grupa osób, która nie miały kiedyś problemów z poczuciem własnej wartości, a dzisiaj jednak czują, że brakuje im wiary w siebie.  Smutna prawda jest taka, że poczucie własnej wartości możemy utracić, np. w wyniku przykrych doświadczeń. Na szczęście możemy je zbudować od zera lub odkryć na nowo. 

Po co nam poczucie własnej wartości?

Teraz być może zastanawiasz się czy praca nad swoją samooceną, myślami o sobie i zachowaniem wobec siebie ma w ogóle sens. No bo skoro tego nie masz i „jakoś” żyjesz, to może powinno tak zostać? 

Odpowiedź na pytanie, czy warto, brzmi jednak: jasne, że warto! A nawet ujmę to bardziej dosadnie: nie tylko warto, ale wręcz trzeba (tak, wiem, że “nic nie trzeba”, ale naprawdę bardzo mocno Cię do tego zachęcam ; ) ).   

Niskie poczucie własnej wartości prowadzi do tego, że nie odczuwamy pełnego smaku życia i nie cieszymy się nim tak, jak byśmy mogły. Zaburza poczucie bezpieczeństwa. Sprawia, że nosimy na sobie ciężar cudzych oczekiwań i stereotypów. Ciężar, który uniemożliwia nam bycie sobą, przez co nie jesteśmy obecne w naszym własnym życiu. Bez poczucia własnej wartości nie możemy powiedzieć „nie” czy podzielić się swoimi uwagami. Nie możemy zaspokajać swoich potrzeb. Zgadzamy się na złe traktowanie. Trwamy w toksycznych relacjach. 

Brak poczucia własnej wartości nas po prostu unieszczęśliwia. A przecież każda z nas chce się czuć dobrze, prawda? 

Skąd się bierze niskie poczucie własnej wartości?

Niskie poczucie własnej wartości może mieć różne genezy. Nadzwyczaj często jest jednak efektem tego, że osoba dorastała w niesprzyjającym środowisku. W środowisku, w którym nie było przestrzeni na ekspresję siebie i miejsca na błędy.

Wymagający i wycofani emocjonalnie rodzice, niesprzyjający jednostce system szkolnictwa czy krytyczna grupa rówieśnicza mogli sprawić, że dziś nie wierzysz w to, że jesteś wartościowym człowiekiem. Raniące słowa innych osób, zwłaszcza w wieku nastoletnim, obniżają poczucie własnej wartości, co potem odbija się na życiu dorosłym.

Poczucie, że coś jest z Tobą nie tak, że jesteś gorsza od innych, może być także efektem toksycznych relacji nawiązanych w wieku dorosłym. Może słyszałaś od partnera, że bez niego nic nie osiągniesz. Może Twoja partnerka mówiła Ci, że zasługuje na kogoś lepszego niż Ty. Doświadczenie przemocy emocjonalnej i psychicznej w takim związku mogły znacząco wpłynąć na to, jak teraz się ze sobą czujesz. Słowa wypowiadane w Twoim kierunku raniły wtedy, a dziś utrudniają Ci bycie blisko siebie. 

Jeżeli kiedyś czułaś się wartościową osobą, a doświadczenia życiowe sprawiły, że ciężko Ci poczuć się dobrze, poniżej znajdziesz listę ćwiczeń i wskazówek. Pozwól, że pokażę Ci, jak odzyskać poczucie własnej wartości. I oczywiście, jak zbudować je od zera. 

Jak zbudować poczucie własnej wartości?

Wcześniej wskazałam, co ma największy wpływ na poczucie własnej wartości: samoocena, dobre myślenie o sobie i samoakceptacja, a także dobre traktowanie siebie. Na tych elementach warto się skupić, dążąc do poczucia się lepiej w swojej skórze. 

Jak poprawić samoocenę?

Lustro, które wreszcie mówi prawdę

Stań przed lustrem, najlepiej nago. Jeżeli nie jesteś w stanie spojrzeć na siebie bez ubrań, nie zmuszaj się do tego i wykonuj ćwiczenie w nich (pamiętaj, nic na siłę – dbaj o swój komfort). Przyjrzyj się sobie i znajdź choć jedną rzecz, która Ci się podoba. Mogą to być rzęsy, kształt oczu, brwi – cokolwiek.

Powtarzaj to ćwiczenie codziennie przez tydzień, za każdym razem wskazując inną rzecz. Na koniec tygodnia będziesz mieć listę minimum 7 rzeczy, które Ci się w sobie podobają. Niech to będzie Twoja szczęśliwa 7! Spisz je i wracaj do nich, gdy będziesz czuć się ze sobą gorzej i zapomnisz o tym, jak wyjątkową osobą jesteś. 

Zobacz, jak wiele masz do zaoferowania

Świadomość samego siebie i własnych zasobów (zwłaszcza tych niezwiązanych z wyglądem) może Ci bardzo pomóc w poprawie samooceny. Przyjrzyj się i zobacz, jak wartościową osobą jesteś!  

Usiądź z kartką i wypisz:

• jakie masz cechy charakteru, 
• jakie umiejętności posiadasz, 
• co wiesz, a czego nie, 
• co Cię interesuje, 
• w czym się specjalizujesz, 
• co lubisz, a czego nie. 

Im więcej będziesz wiedzieć o tym, co jest w Tobie wyjątkowego, jaka naprawdę jesteś, czego potrzebujesz, co lubisz, a co jest dla Ciebie nieakceptowalne, tym łatwiej będzie Ci wyłonić z tego wszystkiego swój prawdziwy obraz – osoby wyjątkowej i niepowtarzalnej – po prostu całej Ty.

Jak lepiej się ze sobą czuć?

Podziękuj sobie

Czas się docenić. Usiądź wygodnie na kanapie lub podłodze. Zamknij oczy i podziękuj sobie za to, co przez te wszystkie lata dla siebie zrobiłaś. Ukończenie szkoły, zadbanie o swoje zdrowie, dbanie o relacje, odnalezienie pasji – doceń wszystko, co już za Tobą. Już za sam fakt, że wykonujesz to ćwiczenie, możesz sobie podziękować. To przecież przejaw troski wobec siebie, za który także należy Ci się dobre słowo.  

Przeproś siebie

Odczuwanie żalu i złości na siebie jest bardzo niszczycielskie. Aby iść dalej, przyjrzyj się tym emocjom i temu, które z Twoich zachowań z przeszłości je wywołały. Czujesz, że zasługujesz na przeprosiny za to, że nie stanęłaś w swojej obronie? Przeproś siebie i postaraj się sobie wybaczyć. Szczere „przepraszam” naprawdę może pomóc. Jeśli pojawią się łzy, i zapamiętaj ten płacz jako ten związany z przeprosinami. Jeśli nie jesteś gotowa jeszcze na wybaczenie sobie – nic na siłę, na wszystko przyjdzie odpowiedni czas.

Wyrzuć z siebie to, co złe

Noszenie czegoś bardzo głęboko w sobie sprawia, że zostajemy z tymi emocjami sami. Już samo opowiedzenie o tym lub zapisanie tego, co Ci ciąży, będzie miało oczyszczający charakter. To oczyszczenie pomoże Ci zaakceptować fakt, że to już się wydarzyło i nie możesz zmienić tego, co się stało. Możesz za to wyciągnąć z tego lekcję i iść dalej. 

Jeżeli czujesz, że masz teraz na to przestrzeń i siłę, możesz podzielić się tym z terapeutą, na kręgu kobiet lub z kimś bliskim. Otwórz się, a poczujesz ogromną zmianę.

Jak zacząć traktować się lepiej?

Magia codzienności

Celebrowanie codzienności jest niezwykle ważne. Pozwala nam bowiem docenić to, co mamy i czerpać przyjemność z małych rzeczy. Jest też ważnym elementem samoopieki i dbania o siebie. Przyjrzyj się swoim codziennym nawykom i spróbuj wpleść w codzienność coś tylko dla siebie, coś co pozwoli Ci celebrować czas ze sobą. Pyszna kawa w pięknym kubku, idealnie czysta pościel, piękna piżama – te drobnostki pomogą Ci poczuć się lepiej i doceniać każdy dzień.  

Karm się dobrem

Dbanie o to, co jesz, jest niezwykle ważnym elementem budowania poczucia własnej wartości. Zdrowe jedzenie jest oznaką troski o siebie, wpływa na Twoją energię i stan zdrowia. Nie zachęcam Cię do surowych restrykcji, a do dostarczania sobie odpowiednich makro i mikroskładników oraz witamin. Twoje ciało i Twoja głowa będą Ci za to wdzięczne!  

Nie tylko jedzenie ma wpływ na jakość życia. Przyjrzyj się także treściom, którymi się karmisz. Im więcej wartościowych materiałów, dobrych filmów i inspirujących artykułów, tym lepiej. Konsumowanie plotek czy bezmyślne przewijanie Instagrama, nie jest formą okazywania sobie szacunku i opiekowania się sobą. Pamiętaj o tym i wybieraj z rozwagą to, czym karmisz swoją głowę. 

Treści, które przyswajasz wpływają mocno na Twoją samoocenę. Pamiętaj, że to co widzisz w social mediach to tylko kreacja. Internetowi twórcy pokazują tylko to, co chcą pokazać. Jeśli czujesz, że publikowane przez kogoś materiały Ci nie służą i sprawiają, że trudniej Ci uwierzyć w swoją wartość – nie oglądaj ich. One Cię nie wzbogacają, a jedynie zabierają Ci siłę.  

Wierzę, że znajdziesz w sobie siłę do pracy nad poczuciem własnej wartości. Zachęcam Cię do tego, bo gdy poczujesz się ze sobą dobrze, otworzą się przed Tobą zupełnie nowe ścieżki i możliwości. Jeśli chcesz mocniej zagłębić się w ten temat, zachęcam Cię do sięgnięcia po książki z listy poniżej! 

Praca nad pewnością siebie – lista książek:

• Pokochaj siebie – Wayne W. Dyer 

• Droga do siebie. O poczuciu wartości – Ewa Wojdyło 

•  Jak myśleć o sobie dobrze? O sztuce akceptacji i życiu bez lęku – Stefanie Stahl